Oss

Donderdag 28 juni stond de Voorjaarsnota 2012 op de agenda van de gemeenteraad. De voorjaarsnota is de voorbereiding op de begroting voor 2012 van de gemeente Oss. De begroting komt in november weer ter sprake. Hier kunt u het standpunt lezen van de SP, ingebracht door fractievoorzitter Paul Peters.

Voorzitter, laat ik vast verklappen dat het grootste deel van mijn verhaal zal gaan over het project Talentencampus. Dat heeft het college eigenlijk aan zichzelf te danken want het zo’n beetje het enige concrete in deze Voorjaarsnota.
Als je het heel scherp bekijkt kun je jezelf afvragen wat voor nut het heeft om vandaag weer een hele dag over deze nota te praten. Een nota waarin weinig nieuws onder zon is waar het gaat over de richtingen. De inhoud licht geheel in lijn met de neoliberale koers van dit college en staat wederom bol van termen als eigen kracht, eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. Ik vertel u niks nieuws als ik zeg dat dit niet onze koers is. De SP kiest voor menselijk en sociaal.

Voorzitter, Ik kan ook het woord broddelwerk gebruiken als het over de Voorjaarsnota gaat. Er is geen sluitende begroting. Er worden allerlei bezuinigingsrichtingen aangegeven maar het blijft bij woorden. Er is geen enkele financiële onderbouwing. Hoe zinvol is het dan om hierover te discussiëren met de raad? Wij verwachten van het college dat alle financiële opties inzichtelijk worden gemaakt. De SP zal dan laten zien dat sociaal bezuinigen mogelijk is. Er moet dan natuurlijk wel voorzien worden in ambtelijke ondersteuning.

Wat wel duidelijk wordt is dat deze coalitie van mening is dat de offers vooral gebracht moeten worden op het gebied van zorg voor ouderen, zieken en gehandicapten en op het terrein van sport en cultuur. Het college verdedigt haar bezuinigingsrichtingen op het gebied van zorg via de grijsgedraaide liberale plaat van “eigen kracht”, “eigen verantwoordelijkheid” en beperking van de dienstverlening tot de “echt kwetsbaren”. “Individuele voorzieningen” worden gezien als bedreiging, terwijl dit maatwerk mogelijk maken en het sociale karakter van ons WMO-beleid hebben bepaald.
Op het gebied van sport moeten de Ossenaren en de inwoners van de vele kernen rekening houden met hogere huurtarieven.
Als het over cultuur gaat wordt gezinspeeld op een basisstructuur, welke voorzieningen hebben wij echt nodig. U geeft op geen enkele manier aan waar het college aan denkt.
Misschien toch wel op een punt. Wat moet ik denken van de uitspraak in de pers van verantwoordelijk wethouder van Loon over ons Stadsarchief. Als hij moest kiezen tussen de bibliotheek en het Stadsarchief zou hij het wel weten. Nou voorzitter, dat wil ik vandaag graag van hem horen want die uitspraak maakte mij en met mij heel mensen met historisch besef in Oss behoorlijk ongerust. Het Stadsarchief heeft in 5 jaar tijd bewezen grote betekenis voor te hebben. Ik ben erg benieuwd naar de reactie van de wethouder op dit punt.
Ook de amateurkunst wordt onder de bezuinigingsloep gelegd en de toegankelijkheid voor mensen wordt verkleind door minder subsidies en hogere tarieven.
Voorzitter, en opnieuw worden de vergoedingen voor raad en college ongemoeid gelaten. Niet uit te leggen in een tijd waarin van iedereen offers worden gevraagd. Korten met 20% zou ik zeggen. Dat is solidariteit in daden, niet met woorden. Wanneer gaat de raad eens kijken naar zijn “eigen verantwoordelijkheid”.
Dan toch even iets over de fundamentele heroriëntatie op bladzijde 7. Knap dat het college dit uit de discussie heeft weten te halen, maar voor mij zijn toch vooral de revolutionaire plannen om rotondes te laten sponsoren bij gebleven. U doet alsof het allemaal breed gedeelde uitgangspunten van de raad zijn maar dat is natuurlijk niet zo want er zijn helemaal geen beslissingen genomen over deze heroriëntatie. Zo’n succes was het hele traject niet en feitelijk heeft vrijwel iedereen dat ook onomwonden toegegeven. Wij delen de “nieuwe taakopvatting van de overheid” zoals beschreven in ieder geval beslist niet.

Voorzitter, uit deze Voorjaarsnota blijkt dat er een begrotingstekort van structureel 800.000 euro (vanaf 2014) niet wordt afgedekt. Over 10 jaar leidt dit tot een tekort van 8 miljoen euro. Daarbij zijn de effecten van de rijksbezuinigingen niet eens meegeteld. Die gaan mogelijk leiden tot een tekort van 4 miljoen op jaarbasis. Over 10 jaar een tekort van 40 miljoen. Samen met het huidige tekort gaat het om pakweg 50 miljoen euro in 10 jaar. Een gigantische hoeveel geld. Ik wil daar dit college niet eens de schuld van geven want voor het overgrote deel licht de oorzaak bij de huidige crisis maar 50 miljoen blijft wel een heleboel geld en het college moet wel beseffen dat als je het geld niet hebt je het ook niet kunt uitgeven en dat brengt mij op 2 projecten waar veel geld mee gemoeid is en waarbij het in de ogen van de SP verstandig is om daar vraagtekens bij te plaatsen.

Op de eerste plaats is dat Heesch West. Daar gaan miljoenen om en de risico’s zijn groot. Onze fractie maar ook de fractie van D66 hebben aan de bel getrokken. Vele vragen zijn gesteld en vele antwoorden zijn gekomen maar de SP is wat betreft Heesch West zeker nog niet gerustgesteld. Ik wil deze discussie vanavond niet verder voeren temeer daar wethouder Hoeksema direct na de zomer met de raad in gesprek gaat over het industrieterrein in Heesch west en dat is goed.

En dan dat andere project wat miljoenen vraagt: de Talentencampus

Met de Talentencampus is wat vreemds aan de hand. Bij de inwoners van Oss leeft het project nauwelijks. Het wordt geassocieerd met het overeind houden van FC Oss en het risicovol verspillen van geld door de gemeente. Aan de andere kant heeft het plan de afgelopen jaren brede steun gekregen in de gemeenteraad. Besluiten werden niet zelden door de Raad unaniem gesteund. Het concept Talentencampus wordt door alle partijen en dus ook de SP bestempeld als waardevol voor Oss in het algemeen en het onderwijs in Oss in het bijzonder. In de afgelopen jaren zijn er ook van bijna alle partijen kritische geluiden te horen geweest. Het ging vaak over de financiering van FC Oss, daar is terecht altijd veel weerstand tegen geweest. Maar ook de financiële risico’s voor de gemeente hebben aanleiding gegeven voor vragen en twijfels. Naar het inzicht van de SP nemen de onzekerheid over het project en de twijfelachtige financiële consequenties nu dusdanige vormen aan dat het tijd is voor herbezinning, een pas op de plaats. Een herbezinning die gebruikt moet worden om onomkeerbare gevolgen van beslissingen die we binnen korte tijd moeten nemen te voorkomen. Laat ik u de achtergronden van onze twijfels proberen uit te leggen.

Bij de behandeling van de voorjaarsnota 2011 heeft de raad unaniem besloten om 1.3 miljoen euro vrij te maken voor de financiering van de eerste fase van de Talentencampus. Deze eerste fase behelst de herontwikkeling van het sportpark, nieuwbouw/huisvesting voor het ROC, het Hooghuis (directie), het IBN en BrabantWonen/Brabant Zorg wordt gerealiseerd. Verder worden de tennisverenigingen verplaatst en SV TOP wordt geherhuisvest. Tenslotte voorziet fase 1 in nieuwe huisvesting voor Alpaca en Fitand. Aldus de tekst in de voorjaarsnota 2011. Uit de beantwoording van de vragen over de Talentencampus geeft het college aan dat met de uitvoering van fase 1, al 50% van het plan is voltooid. In dezelfde voorjaarsnota werd al aangekondigd dat er verder gezocht moet worden naar dekking van een bedrag van 4.7 miljoen euro wat nodig is voor de vervolgfasen van het project.
De zoektocht naar dekking is nog in volle gang, maar realisatie wordt steeds moeilijker. De verwachte subsidie van de provincie kunnen we vergeten. Andere subsidies zijn niet in zicht. Er zit niets anders op dan financiering vanuit de reserves van de gemeente. En daar treffen we nog meer problemen. De Algemene Vrije Reserve en Egalisatie Meerjarenraming bedraagt per 1 januari slechts een kleine 2,6 miljoen, ver onder het minimum van wat we hier in huis hanteren. Waar voorheen het Grondbedrijf financiële ruimte kon bieden is dat nu onmogelijk. Door de terugloop in de bouw en het volledig afdekken van risico’s is de financiële situatie van het grondbedrijf zorgelijk. De Algemene Bedrijfsreserve Grondbedrijf stond begin dit jaar op ongeveer 171.000 euro en dreigt op korte termijn in het rood te komen. Met kunst en vliegwerk wordt de boel overeind gehouden. Deze situatie zal voorlopig niet verbeteren.
Het college is op zoek gegaan naar een alternatief en heeft deze gevonden in het laten vrijvallen van de voorziening Talentencampus en het onttrekken van 2,25 miljoen uit de Reserve gemeentehuis. Deze reserve is destijds gevormd voor het afdekken van de kapitaalslasten voor de verbouw van het gemeentehuis. Deze reserve blijkt niet vrij besteedbaar te zijn. Toch wordt deze reserve de laatste tijd gebruikt als suikerpot waaruit naar hartenlust wordt gesnoept. Erg lekker en verleidelijk maar slecht voor de gezondheid. Voor de tijdelijke financiering van de N329 is hier ook al gebruik van gemaakt. Bij het oplossen van de problemen rond de Talentencampus viel het oog van de wethouder wederom op deze suikerpot. Op tijd aanvullen is echter wel noodzakelijk maar waar moet dat vandaan komen. De bijdragen vanuit het rijk worden voorlopig eerder minder dan meer. Het Grondbedrijf? Daar hoeven we voorlopig niet op te rekenen. Om de pot op peil te brengen is de komende decennia jaarlijks 162.000 euro nodig. En dat halen we bij de burgers. Twee keer een verhoging van de OZB met 1%. En dat in een tijd dat door bezuinigingen bij de overheid en een moeilijke economische situatie de lasten voor iedereen hoger worden. Subsidies voor verenigingen die gestopt worden, hogere eigen bijdragen voor van alles en nog wat en ga zo maar door.
Is dat erg? Wij zijn niet tegen het heffen van belastingen als die maar weer ten goede komen aan basisvoorzieningen de inwoners en verenigingen en niet voor wat nu voorgesteld wordt. Als we op afzienbare termijn de volledige campus kunnen realiseren zou dit een afweging kunnen zijn. Alleen wanneer er op afzienbare termijn realisatie van de campus mogelijk is dan zou het project zichzelf terugbetalen. En daar zit voor ons het volgende probleem.

Decennia lang hebben gemeenten kunnen profiteren van de opbrengsten van het Grondbedrijf. Ook in Oss zijn mooie projecten tot stand gekomen. Vooral de laatste jaren is er een inhaalslag geweest in de woningbouw in Oss. Maar net als andere gemeenten zijn wij in Oss ingehaald door de realiteit. De wereldwijde financiële crisis is, ook in Nederland, niet in de laatste plaats een vastgoedcrisis. Navraag bij deskundigen in de bouw- en vastgoedmarkt levert een somber beeld op. Op dit moment staat in Nederland 8.000.000 m2 kantoor leeg, staat 10.000.000 m2 aan bedrijfsruimte leeg, zijn circa 250.000 woningen in de verkoop en willen ongeveer 200.000 mensen hun woningen te koop zetten. De inschatting in de markt is dat deze crisis minimaal 5 jaar, mogelijk langer dan 10 jaar voortduurt. De zekerheden die beschreven worden in de notitie van 8 mei worden door deskundigen in de vastgoedmarkt die wij hebben geraadpleegd op zijn minst gerelativeerd. De risico’s zijn niet goed in kaart gebracht. Het plan bestaat er nu uit om in september 2012 een ontwikkelovereenkomst aan te gaan en op zijn vroegst zal in september 2013 zal met de uitvoering worden begonnen. Waarschijnlijker is het dat er pas veel later met de uitvoering kan worden begonnen. Ons werd het advies gegeven, mocht het tot een ontwikkelovereenkomst komen om in ieder geval een clausule op te nemen die het mogelijk maakt in die periode in te kunnen grijpen.
In het stuk van 8 mei 2012 wordt geconcludeerd dat de focus moet liggen op het zoeken naar de dekking van de ongedekte tekorten, de focus zal ook sterk gericht moeten zijn op het voorkomen van extra tekorten. De risico's van deze planontwikkeling zijn nog lang niet allemaal in kaart gebracht. Het vinden van een eindbelegger lijkt cruciaal voor het project, echter nu met deze vastgoedcrises zullen er zeer weinig tot geen gegadigden zijn die willen investeren in vastgoed. Het is niet zomaar dat deze eindbelegger nog niet is gevonden, en blijkbaar bestaat er geen zekerheid over het wel of niet mee doen van Park&People.
Uit het hele dossier blijkt dat de vorderingen en resultaten die geboekt zijn zich beperken tot overheden en semioverheden. Met het bedrijfsleven is tot nu toe nog geen enkel juridisch hard contract afgesloten. Deze vaststelling geeft te denken en is typerend voor projecten die qua haalbaarheid onzeker zijn en qua risico's voor het bedrijfsleven nog te groot zijn. Projectontwikkelaars zijn door de wol geverfd, voor een overheid is het veelal een eenmalige projectontwikkeling met alle risico's van dien.
Dat de kansen op een snelle ontwikkeling van alle fasen van de Talentencampus ook hier in huis niet groot worden geacht blijkt wel uit de verandering die de status van dit dossier heeft ondergaan. In de nota reserves 2011 stond de Talentencampus nog gegroepeerd in de lijst van actieve complexen. In het meerjarenprogramma Grondbedrijf (MPG) 2012-2015 staat de Talentencampus al beschreven onder het kopje “kritische projecten” met een hoge boekwaarde en een hoge afdekking in de voorziening van het grondbedrijf. De Talentencampus staat nu in het lijstje “programma projecten” en de benaming programmaprojecten wordt gebruikt voor, en ik citeer: “niet in exploitatie genomen gronden zonder een reëel en stellig voornemen om te ontwikkelen”.

Tot slot wil ik graag wijzen op de visie van Ewald Engelen, hoogleraar Financiële Geografie in Amsterdam die afgelopen zaterdag in een opiniestuk in NRC beschreef hoe steden zich hebben laten meedrijven in een vastgoedzeepbel met een wildgroei in commercieel vastgoed. In de goede tijden waarin het Grondbedrijf een motor vormde waarmee Nederland zich heeft verloren in veelbelovende vastgoedprojecten waaraan nog jaren moet worden betaald door overheden, lees belastingbetalers. Landelijk staat naast de ingestorte huizenmarkt 14% van deze 66 miljard euro grote markt leeg, de hierboven genoemde 8.000.000 m2 kantoorruimte. De auteur vraagt zich hoe de nuchtere Nederlandse bestuurders zich zo hebben kunnen verliezen. Hebzucht, zelfoverschatting en irrationele verwachtingen zijn ook de bestuurders en ontwikkelaars in ons land blijkbaar niet vreemd.

Mijn oproep vanavond is niet om te stoppen met de Talentencampus maar om ons te herbezinnen op onze mogelijkheden en vooral onmogelijkheden. Een heroriëntatie op de financiële haalbaarheid en wenselijkheid van de tweede en derde fase van de Talentencampus. Daar moeten we ruim de tijd voor nemen. We moeten dat nu niet doen door tijdens de behandeling van de voorjaarsnota 2012, waarin de begroting van 2013 wordt voorbereid, een begrotingswijziging voor 2012 door te drukken. Daarom wil de SP een motie indienen en tevens een amendement