Oss

Als het Rode Kruis in Darfur voedselhulp verleent, dan is dat geen schande. Zoals het ook geen schande is dat de Learn4Future Foundation hier uit Oss een basisschool bouwt in Bangladesh. Klinieken voor zorg aan verslaafden zijn ook geen schande, net zo min als het bestaan van een afdeling schuldhulpverlening bij de gemeente. De oprichting onlangs in Oss van een Stichting Leergeld, was mij betreft geen schande. Zo is ook het bestaan van PROTA en haar Voedselbank geen schande. Integendeel, allemaal lovenswaardige initiatieven waar ik niets op af zou willen doen.

Schande en schaamte zijn begrippen die met elkaar samenhangen maar die vaak bij de verkeerde partij vallen. Degene die van de Voedselbank gebruik moet maken, zal zich vaak schamen. De samenleving spreekt schande over het bestaan van die voedselbanken. Terwijl juist die samenleving zich eigenlijk zou moeten schamen. Omdat de Voedselbanken en al de regelingen die ik hiervoor heb genoemd in principe niet nodig zouden moeten zijn in een goede, zorgzame samenleving. Een samenleving waarin we er met zijn allen voor kiezen en ervoor zorgen dat de problemen waar al die initiatieven een oplossing voor proberen te leveren, dat die problemen zich gewoon niet voordoen.

Ervoor kiezen en ervoor zorgen bijvoorbeeld dat we wereldwijd de bestaansbronnen zodanig verdelen dat honger niet bestaat en alle kinderen naar school kunnen. Zoals Mahatma Ghandi al zei: ‘De aarde levert genoeg voor de behoeften van iedereen, maar te weinig voor de hebzucht van enkelen.’

Ervoor kiezen en ervoor zorgen dat mensen niet verslaafd raken, niet aan alcohol of drugs, aan gokken of het kopen van nutteloze dingen.
Ervoor kiezen en ervoor zorgen dat mensen niet onverantwoord veel geld zullen lenen.

En tot slot, ervoor zorgen dat, in ons geval alvast in Nederland, iedereen de kans krijgt mee te doen en een eigen inkomen kan verwerven. Kan dat niet, dan zorgen we voor voldoende inkomensondersteuning. Als de aarde genoeg heeft voor iedereen, dan geldt dat zeker voor dit hoekje van die aarde.

Doen we dat ook zo, kiezen we hiervoor en zorgen we daarvoor? Ja en helaas ook nee.

Wereldwijd eigenlijk niet. Die bedelaar in Bangladesh is tenslotte niet een van ons dus...

Doen we dat in eigen land? Via allerlei toeslagen en kortingen proberen we te corrigeren dat mensen die aan de onderkant eigenlijk gewoon te weinig betaald krijgen, toch nog genoeg overhouden. Verder, qua inkomensondersteuning voor degenen die niet kunnen werken, regelen we dat hier, zeker historisch gezien, in behoorlijke mate. Maar dat zou nog een stuk beter kunnen. Als we, of in ieder geval velen onder ons, zouden willen afzien van een tweede of derde jaarlijkse vakantiereis, van nog een auto of caravan erbij, van een tweede of zelfs derde huis... Sterker nog, ook wij hier in Nederland geven ruimte aan dat soort hebzucht en daardoor komen de nodige sociale regelingen zelfs onder druk te staan.

Terug naar de Voedselbank, terug naar Oss.

Het voorgaande klonk voor velen ongetwijfeld behoorlijk utopisch. We leven tenslotte in de wereld waarin we leven. Die kan een stuk beter maar is dat nog niet. Daar berusten we dan nog wel eens in en zien dat verwoord in menig smartlap. ‘Het leven is een pijp kaneel, je zuigt eraan en je krijgt je deel.’

Met een variant daarop zou ik in dit geval willen dichten: ‘Het leven is een trapezeact, hopelijk zweef je goed maar je gaat ook wel eens op je bek.’

Dat zo zijnde, vind ik het een taak voor de gemeentelijke overheid om er alles aan te doen dat mensen, huishoudens, gezinnen met kinderen genoeg middelen van bestaan hebben. Zodat ze aan dat circus dat het leven is, gewoon goed kunnen meedoen.

Ik denk dat we daar in Oss met onder meer ons minimabeleid ook behoorlijk in slagen. Met regelingen die we telkens weer wat beter proberen te maken en met een bereik onder de doelgroep dat opvallend hoog is. Maar dat wordt toch almaar moeilijker als je ziet dat de koopkracht van een eenoudergezin met een WWB-uitkering en met twee kinderen op de basisschool tussen 2003 en 2006 met maar liefst 3 % is gedaald. In meer dan 600.000 huishoudens is er een inkomen niet hoger dan het bijstandsniveau. Uit onderzoek blijkt dat een derde deel van de gezinnen structureel te kort komt om de kinderen in de maatschappij goed te laten meedoen.

Het zou echt prachtig zijn als het werkt zoals het meestal gaat bij de trapezewerkers in het circus. Dat ze dan ook weer gewoon overeind komen en verder kunnen. Maar zo’n trapezewerker kan als hij pech heeft wel over de rand of door dat vangnet vallen. Het is geweldig dat er dan nog mensen staan om hem of haar alsnog op te vangen.

Zo is het misschien ook wel met de Voedselbank, of met de Stichting Leergeld of met vergelijkbare organisaties op andere terreinen. We hebben een vangnet dat waarschijnlijk nog niet groot genoeg is en met zwakke plekken erin. Daar moeten we dan in ieder geval wat aan doen, dat moeten we versterken. Maar misschien moet de trapezewerker ook nog wat bijleren of neemt hij een onverantwoord risico. Of heeft gewoon stomme pech of dikke tegenslag.

Dan is het goed dat er nog mensen klaar staan om die persoon op te vangen. Om vervolgens te zeggen: ‘Trapezewerker, blijven oefenen. En wat voorzichtiger als het kan.’ Maar ook: ‘Directeur, kijk eens... wat doen we aan dit vangnet?’

Dat is zoals het is. Maar dan nu nog even zoals het voelt. Behalve de schrik is er waarschijnlijk toch ook die schaamte. Misschien niet vanwege de val in het vangnet, want zo eindigt de trapezeact in de regel gewoon. Zoals we ook ons werkzame leven met een uitkering vervolgen. Nee, het is meer de schrik en de schaamte omdat het toch nog mis dreigde te gaan en je die helpende hand nodig had.

Maar dat gevoel van schaamte bij degene die de helpende hand nodig had, laat je niet verdwijnen door te roepen dat die Voedselbank zo’n schande is. Wat pas echt een schande is? Als je denkt dat dat vangnet wel wat kleiner mag of dat de reparatie van zwakke plekken nog wel even uitgesteld kan worden. Dat is pas schande.

Chris Ermers
16 april 2008