Oss

Bron: ANP

Regeren zat er voor de SP na de grote verkiezingswinst van november 2006 niet in, maar aan de hand van Jan Marijnissen was de SP in veertien jaar wel uitgegroeid van een tweemansfractie tot de grootste oppositiepartij in de Tweede Kamer.

Bij de laatste Kamerverkiezingen wist Marijnissen (8 oktober 1952) voor het eerst de glanzende peilingen daadwerkelijk om te zetten in een forse groei van zijn fractie in de Tweede Kamer: van negen naar 25 zetels. Voelde Marijnissen zich eerder nog te klein om een rol te spelen in een kabinet, nu was het juist zijn succes dat eraan bijdroeg dat zijn partij buiten de regering bleef.

Het CDA voelde er niets voor naast de PvdA ook nog de SP in het kabinet te hebben. Kritiek dat de SP voor regeringsverantwoordelijkheid was weggelopen, wees Marijnissen van de hand. Hoewel hij over de monarchie alleen nog maar zijn schouders ophaalde en Nederland niet langer uit de NAVO hoefde, bleef de kloof met een partij als het CDA veel te groot. Het huidige kabinet-Balkenende zou op terreinen als zorg, sociale zekerheid en onderwijs onderwerp van felle oppositie blijven.

De grote verkiezingswinst was de apotheose van een opmars die de SP aan de hand van de partijvoorzitter en lijsttrekker in de jaren tachtig had ingezet. Onder de leiding van Marijnissen maakte de SP een transformatie door van federatie van plaatselijke afdelingen naar een partij met een duidelijk landelijk programma, landelijke activiteiten en een landelijk gezicht.

De lasser Marijnissen begon in zijn geboorteplaats Oss in de politiek, waar hij aan de wieg stond van de plaatselijke Socialistische Partij en in 1975 het jongste raadslid van Nederland werd. Hij bleef in de gemeenteraad tot 1993. De fractie in Oss groeide ondertussen bij elke gemeenteraadsverkiezingen verder uit als 's lands grootste SP-fractie.

In 1987 werd Marijnissen het eerste Provinciale Statenlid van de SP, in Noord-Brabant. Een jaar later zag hij zijn pioniersrol beloond met het partijvoorzitterschap. Sinds de SP in mei 1994 doorbrak naar het nationale parlement, was Marijnissen fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer. De eerste vier jaar werd hij alleen geflankeerd door Remi Poppe, sinds 1998 bezette de SP vijf Kamerstoelen om in 2002 door te groeien naar negen.

Maar de Kamerfractie slonk begin 2004 tot acht toen Ali Lazrak voor zichzelf begon. Hij had moeite met de partijdiscipline en de stijl van leidinggeven van de leider. Zijn fractiegenoot Piet de Ruiter zat toen al ziek thuis, geveld door de werkdruk en de hoge eisen van Marijnissen. In september 2005 verliet hij de Kamer. "Jan is een briljant politicus en een goed debater, maar zijn manier om met collega's om te gaan werkt niet bij iedereen."

Vorig jaar merkte Marijnissen dat binnen een fors gegroeide partij dissidente geluiden nog sterker de kop kunnen opsteken. In het kielzog van SP-senator Düzgün Yildirim klonk in de SP-afdelingen kritiek op de straffe hand van de leider. Tegen de zin van de partijtop was Yildirum met voorkeursstemmen in de Eerste Kamer beland. Ook de afdracht van de bezoldiging van SP-volksvertegenwoordigers aan de partijkas kwam onder vuur te liggen, maar op een partijcongres aan het einde van het jaar schaarden de SP'ers zich weer achter de partijleider.

Zo eindigde het eerste jaar van Marijnissen als leider van een grote partij in de plus, al had hij wel vier maanden thuisgezeten met een hernia. In 2006 was hij ook al eens gedotterd na hartklachten. Toen hij een paar maanden geleden dan ook liet weten nog wel een keer lijsttrekker te willen worden, zei hij er wel bij dat zijn gezondheid dan geen sta-in-de-weg moest zijn.

Dat voorbehoud bleek geen loze kreet. In de Tweede Kamer verdwijnt Marijnissen nu naar de achterste rijen, al zal de man die de Socialistische Partij groot maakte wel nooit een doorsnee backbencher worden.